Domine non est exaltatum cor meum

Tabs

Aan de slag

Ludo Claesen schreef Domine, non est exaltatum cor meum (psalm 131) voor het colloquium Een stem om u te danken dat in augustus 2016 in Vaalbeek plaatsvond. Binnen de workshop meerstemmige, anderstalige muziek voor de liturgie werden toen een aantal nieuwe werken voorgesteld. Daarbij was de haalbaarheid voor een gemiddeld kerkkoor een belangrijk criterium. De bezetting SAB met orgelbegeleiding is daarom alvast een zeer terechte keuze. Claesen weet op bijzonder mooie wijze de sfeer van de psalmtekst in muziek om te zetten. Hij doet dit enerzijds harmonisch door een weloverwogen keuze van toonaarden met functioneel ondersteunende modulaties en anderzijds melodisch door een bewuste tessituurkeuze, allemaal eerlijk vertrekkend vanuit de betekenis van de tekst.

Kerngedachte

De kerngedachte van psalm 131 is: ‘Mijn hart is tot rust gekomen’. Tussen de regels door en denkend vanuit de vorige psalmen is dat niet zomaar gebeurd. Dat is ook merkbaar bij de aanvang van de compositie. Het voorspel van het orgel start in Es maar dadelijk valt de verhoogde vierde graad, la hersteld (!), op: het brengt ons in een archaïsche, lydische toonspraak. Ook bij het koor wordt dat doorgetrokken, maak hen daar attent op. De toonaard geeft ons het gevoel van ‘nog een beetje zoekende’… te zijn. Ook het draaien rond de open kwint (Es-Bes) in de maten 1-6 versterkt dat gevoel. Na de zes eerste maten die als inleidend en sfeerscheppend kunnen beschouwd worden, krijgt de melodie een actievere wending, meer beweging en een ruimere tessituur op de tekst neque elati sunt oculi mei, (mijn ogen steken niet van trots – ik kijk niet op anderen neer) neque ambulavi in magis, neque in mirabilibus super me. (ik streef niet na wat mij te boven gaat, wat onbereikbaar is voor mij). Drie tekstuele gegevens waarvan het hoogtepunt ligt in het tweede fragment (m.9-11): een stijgende lijn in crescendo bereikt haar hoogtepunt in maat 11 (F) om dan weer tot rust te komen in maat 13. Het eerste grote deel eindigt met een herhaling in diminutio van de eerste aanvangsmaten van het koor (Heer, ik draag mijn hart niet hoog - ik ben niet hooghartig).

Tweede deel

Een rijkelijk tussenspel met veel dissonanten brengt ons bij het tweede deel, dat zowel als het eerste deel gekenmerkt wordt door aan canonische inzet bij de heren. De oprechte gemoedsrust wordt dadelijk onderlijnd door de relatief hoge inzet bij de sopranen en de heren om van daaruit neerdwarrelend naar maat 24 weer heel intens te worden in de climax naar maat 27 toe. Een parallelle tertsbeweging (SA) die daarna een sextbeweging wordt (dames – heren), in een minder snel tempo, zorgt voor een eerder dromerig gevoel van absolute rust en geborgenheid op de vergelijkende tekst ‘als een kind in de armen van zijn moeder’. Voorts horen we weer een canonische inzet in een eerder agitato beweging op de tekst ita in me est anima mea. Ook dit deel wordt afgesloten met een korte verwijzing naar de inleidende maten, dit keer uitdunnend en enkel door de damesstemmen.

Gregoriaanse melodieën

Het laatste deel staat tekstueel los van de eigenlijke psalm en kan als algemeen beschouwd worden. Niet verwonderlijk dat de componist dat heel anders benadert door het gebruik van enkel gregoriaanse melodieën (senza misura, stile recitativo) om dan de ‘eeuwigheid’ toch weer driestemmig uit te zingen. Nu nemen de heren eens het voortouw…et in saeculum. In het lange slotakkoord (SAB) horen we in de orgelbegeleiding als afsluiting nog eens verwijzen naar het hoofdthema.

Specifieke aandachtspunten

  • Wees aandachtig voor de secundebeweging tussen S en A in maat 9
  • Let in het algemeen op de intonatie van de veelvuldige dissonanten
  • Wees bewust van de dissonanten in de orgelbegeleiding wanneer het koor consonant klinkt in m. 16. - m. 23: Alt zingt hier fa kruis.
  • Een molto legato zangwijze zal de algemene sfeer ten goede komen.
  • Het motet is eerder homofoon gedacht. Enkele canonische inzetten dienen naar balans toe mooi in evenwicht gebracht te worden.
Deel deze pagina

Reageer op deze partituur

Login of registreer om te kunnen reageren