Domine deus

Tabs

Aan de slag

Gregoriaans zingen

Met Domine Deus in simplicitate brengt Ludo Claesen ons naar het gregoriaans. De inzet van de compositie verwijst naar de oorspronkelijke melodie van de gregoriaanse hymne. Claesen kopieert de melodielijn niet letterlijk, maar behoudt wel het idee achter de uitvoeringswijze: het melismatisch zingen of anders gezegd, het zingen van meerdere noten op een lettergreep.

Opwarmingsoefening

In de eerste vijf maten van het werk kan je, weliswaar in licht gewijzigde vorm, de melodie van het gregoriaanse gezang vinden in de sopraanpartij. De passage is perfect om de repetitie in te zetten. Je kan het fragment bijvoorbeeld als opwarmingsoefening gebruiken alvorens je de volledige compositie aanleert. De oefening heeft een bereik van een octaaf, oefent het legatozingen in en focust op ademhaling en ademsteun bij het zingen van lange zinnen. Deze voorbereiding is zeer gunstig om straks door te trekken naar de gehele compositie. Als start leer je de melodie, de inzet van de sopraanpartij, aan het koor aan op vocalen in een iets lagere toonaard (bijvoorbeeld starten op een si). Je luistert goed naar de kwaliteit van de zang en je zorgt ervoor dat iedere noot juist en in een soepele beweging wordt gezongen. Vervolgens kan je de oefening een toon hoger inzetten. Je hoeft niet de allerhoogste of -laagste tonen te bereiken bij het inzingen want die zijn niet nodig.

Tekst

Nu kan je de tekst op de melodie plaatsen. Besteed aandacht aan de vertaling:

Domine Deus,
in simplicitate cordis mei
laetus obtuli universa.
Et populum tuum,
qui repertus est,
vidi cum ingenti gaudio.
Deus Israël,
custodi hanc voluntatem,
Domine Deus.

Heer God,
met een oprecht hart
heb ik blijde alles geofferd.
En uw volk
dat hier aanwezig is,

heb ik met grote vreugde gezien.
God van Israël,
bewaar deze gezindheid,
Heer God.

Let erop dat de koorleden ook met de tekst legato blijven zingen. Pas wel op in de tweede maat. Het is verleidelijk om te ademen tussen ‘Deus’ en ‘in’. Toch, het is mooier als we hier de melodie doortrekken. Wanneer je dat doet moet je wel goed luisteren naar de verbinding tussen ‘Deus’ en ‘in’. Het is gemakkelijk om ‘Deuzin’ te zingen. Vraag de koorleden om bewust twee woorden te zingen, uiteraard in legato.

Opwarming wordt compositie

Na een korte, maar intensieve opwarming kan je de partituur erbij halen. De alt-, tenor- en baspartij krijgen nu de aandacht. Zij begeleiden de sopraanpartij bij de inzet van het lied. Het is belangrijk dat die begeleidende stemmen mooi samen klinken en een goede steun zijn voor de melodie in de sopraanpartij. Vergeet daarbij zeker niet te verwijzen naar de opwarmingsoefening. Die oefening was slechts een voorbereiding op wat in de compositie toegepast moet worden. Wanneer de drie onderste partijen goed in balans klinken, kan je de sopranen toevoegen. Merk op dat de tekst over de vier partijen samenvalt met uitzondering op ‘mei’. Wees dus zeker dat ook de begeleidende stemmen en de melodie samen zingen en niet volledig onafhankelijk zijn van elkaar. Vanaf maat 7 krijgt elke partij zijn melodie. De sopranen en de alten lopen samen terwijl ook de tenoren en de bassen goed samenklinken. Deze twee wegen vormen dan één mooi geheel. Oefen deze passage dan ook op de volgende manier: sopranen en alten of tenoren en bassen. Wanneer ze per twee goed klinken kan je vierstemmig werken. Probeer telkens opnieuw aandacht te vestigen op toonkwaliteit en legato. Van maat 13 tot en met 16 zingt het hele koor terug homofoon. Elke partij heeft zijn beweging, maar in zijn geheel moeten al die bewegingen goed samenklinken. Let goed op de dissonanten die gevormd worden tussen de verschillende partijen. Vertraag bijvoorbeeld het tempo zodat de koorleden kunnen stilstaan bij wát er wannéér precies klinkt. Zo krijgen ze een beeld van de samenklank en kunnen ze zich daarmee vertrouwd maken. Van de optel van maat 17 tot en met maat 20 kan je precies hetzelfde werken als daarnet: ook hier lopen de sopranen hand in hand met de alten terwijl de tenoren en de bassen hun melodieën afstemmen op elkaar. Daarna, optel naar maat 21 tot maat 26, zingt het koor terug min of meer homofoon. Sta stil bij dissonanten en blijf luisteren naar de koorklank, samenklank en kwaliteit van het zingen.

Deel twee

Op enkele kleine uitzondering na, is vanaf maat 27 alles strak homofoon. Ook is er een contrast in gevoel en ritme ten opzichte van alles wat voor maat 27 plaatsvond. De vloeiende lijnen van deel 1 worden hier, in deel 2, veel statischer en gedragen. Daar waar het horizontale, de melodie, belangrijk was in deel 1, wordt nu het verticale belangrijk: de harmonie. Uiteraard moet elke partij afzonderlijk de juiste noten zingen en moet er nog steeds aandacht gegeven worden aan de toonkwaliteit. Wanneer iedere partij de noten kent, kan je stem per stem opbouwen tot de vier-, vijf- of zesstemmigheid. De bassen bouwen een stevige ondergrond, de tenoren komen daarbovenop met een eerder lyrisch fragment. De alten vervolledigen het akkoord en de sopranen breiden dat akkoord nog extra uit. Als iedereen alles goed kent, kan je de koorleden door elkaar laten staan, zodat ze naast een andere partij terecht komen. Op die manier horen ze de andere stemmen beter, wat de samenklank bevorder.

Tekstexpressie

Opmerkelijk is de passage van maat 31 tot en met maat 35. Ludo Claesen start deze passage in een groot spectrum en de stemmen groeien steeds dichter en dichter naar elkaar toe. Van een wijde ligging naar close harmony. Wanneer je de tekst erbij haalt kan je stellen dat dit bewust zo is gecomponeerd. ‘Custodi hanc voluntatem’ wil zeggen ‘bewaar deze gezindheid’. Claesen wil precies de partijen (de gezindheid) samenbrengen om ze compact en fijn te kunnen bewaren. Na deze passage wordt de harmonie terug wat doorzichtiger. Claesen herhaalt de woorden ‘Domine Deus’ (‘Heer God’) drie maal. Wanneer iets drie keer herhaald wordt, wordt dat beter en nadrukkelijker aangenomen als waarheid en zekerheid. Zorg er als dirigent voor dat die waarheid zich ook zonder schaamte kan uiten in de koorklank. Het geheel moet mooi en gebalanceerd klinken. Succes!

Deel deze pagina

Reageer op deze partituur

Login of registreer om te kunnen reageren