Ilgaz

Aan de slag

Volksliederen zijn de beste basis. Dat blijkt alweer uit een nieuw arrangement van het Turkse Ilgaz door Hans Helsen. De tekst is een ode aan de hoogste berg van Anatolië: Ilgaz. Helsen schreef de bewerking op verzoek van Marleen De Boo voor Kinderkoor Waelrant. De discant of tweede stem binnen het kinderkoor ontstaat soms door vraag en antwoord, dan weer door canontechnieken en op andere plaatsen door parallelle tertsen. De conga’s en ad libitum klarinet aan het einde geven het stuk een prettig volks karakter. Wees niet bang voor eventuele taalproblemen, kinderen pikken ook exotische talen snel op. Meeslepend kinderkoorwerkje dat je meteen wilt meezingen.

Algemeen

Hans Helsen schreef een dromerige bewerking van een Turks volkslied. De dorische toonaard en de mysterieuze begeleiding voeren ons moeiteloos naar het Oosten. De partijen voor conga's en klarinet zijn een echte meerwaarde voor de uitvoering. Ze zijn eenvoudig te spelen en kunnen eventueel door koorleden worden uitgevoerd. Wie weet vind je echter Turkse muzikanten om je kinderkoor te begeleiden op typisch Turkse instrumenten? Zij kunnen dan ook helpen met de Turkse tekst. Dit lied is een uitgelezen kans voor een boeiende samenwerking.

Over Ilgaz en vertaling

Ilgaz is een bergketen in het gelijknamige district ten Noorden van Turkije. In de winter ligt er sneeuw en kan je er skiën.

Ilgaz Anadolu'nun sen yüce bir dağısın
Ilgaz, je bent de grootste berg van Anatolië

Baharda yer yüzünde o cennetin bağısın
In de lente op aarde, ben je de tuin van de hemel

Yalçın kayalıkların göklere yükseliyor
Je steile rotsen reiken hoog in de lucht

Senin dumanlı başın bulutları deliyor
Je mistige toppen doorboren de wolken

Stap 1 mmmm

Inzingen kan met motieven uit het thema (m. 13 t.e.m. 16). De dirigent zingt ontspannen voor op 'mm', de zangers luisteren geconcentreerd en zingen meteen na. De motieven worden steeds verder uitgebreid, tot de melodie vorm krijgt. Hieronder enkele suggesties. Aarzel niet om veel te herhalen. Dat kan je doen als er onzuiverheden plaatsvinden, maar gebruik de oefening ook werkelijk als opwarming. Je kan de zangers vragen te gaan experimenteren met de ruimte in hun mond bij het veranderen van letter: bij 'mm' en 'nn' staan de tanden los van elkaar en vormt er zich een koepel in je mond, bij het zingen op 'ng' kunnen je lippen allerlei vormen aannemen, bij 'oe', 'oo' en 'uu' beeld je je in dat je door een smal rietje zingt, bij 'aa' is je kaak los, je kan daarbij denken aan het begin van een geeuw,... Let er als dirigent op dat de ademsteun tijdens het spelen niet verloren gaat. Geef de zangers de tijd te genieten van het zingen van de lange legato zinnen. Als de zangers de melodie goed onder de knie hebben, kan je ze in canon uitproberen, zoals in de partituur (m. 26). Als je tijdens een volgende repetitie verder aan de slag wil met dit lied, kan je de canon ook in drie stemmen zingen of koorimprovisatorisch aan de slag gaan. De zangers wandelen door elkaar en zetten de melodie op eender welk moment in, er ontstaat een soundscape. Die kan je later bij uitvoering gebruiken als inleiding op de compositie.

Turks

De Turkse tekst op de partituur is quasi fonetisch genoteerd in het Nederlands. Je kan het internet raadplegen voor de juiste uitspraak, er zijn tal van versies van het volkslied Ilgaz te vinden op youtube. Als je in contact kan komen met iemand die Turks spreekt, is dit lied natuurlijk een uitgelezen kans. Misschien vind je wel een Turkse muzikant in de buurt die je koor kan begeleiden op de saz of de davul? Laat je niet afschrikken door de vreemde taal, de kinderkoorzangers zullen de tekst snel onder de knie hebben, hij is immers niet zo lang. Bovendien pikken kinderen exotische talen ook snel op. Om de tekst de vereenvoudigen voor jonge kinderen, kan je je beperken tot de eerste strofe. De zangers kunnen hem zelf lezen van de partituur, of je kan hem samen met hen inoefenen, al dan niet met iemand die de taal machtig is.

Discant

De discant kan je aanleren aan een klein groepje zangers uit het koor die snel een melodie oppikken. Repeteer met hen even partieel nadat je het lied eerst eenstemmig hebt ingestudeerd. Het melodisch materiaal is gelijkaardig aan dat wat reeds gekend is, de discant zet in canon een terts hoger in waardoor er even een personante samenklank ontstaat (m. 18, m. 20). De componist maakt in de discant een uitstapje naar re klein, een si mol duikt op. Kijk goed uit, want twee maten later wordt ze alweer hersteld, de parallelle grote tertsenbeweging suggereert de mysterieuze sferen van de hoge berg Ilgaz. Daarna is het tijd om de discant bij het grotere geheel te voegen. Ook de canonische inzetten van het refrein kunnen door het groepje discant-zangers worden uitgevoerd.

Neem je koor even mee op reis naar Ilgaz, de bergketen in het Noorden van Turkije.