Kyrie

Tabs

Aan de slag

Het Kyrie van de Missa Brevis II van Jan Moeyaert is een pareltje in alle opzichten. Het klinkt heerlijk vertrouwd tonaal en integreert toch hedendaagse elementen, de muziek ondersteunt de intentie van het gebed volkomen, de noten zijn snel gekend ondanks enkele meer uitdagende passages, de aanduidingen in de partituur zijn heel precies, de emoties van verlangen, ongeduld, de trappers verliezen, gelatenheid, overgave, tijdloosheid en gewoon schoonheid wellen op uit dit miniatuurtje. Een mooie aanloop naar een Gloria als een liefdesverklaring, een complexloos Sanctus en een verscheurend Agnus dei, allemaal afgerond met een handtekening, nooit identiek, toch steeds herkenbaar.

Structuur

De vorm is eenvoudig: Kyrie, Christe, Kyrie, waarbij elk deel nog eens onderverdeeld is in drie. Samen brengt ons dat op negen (het goddelijke getal) aanroepingen, elk met een verschillend karakter. Elk Kyrie bestaat opnieuw uit negen maten. Het Christe daarentegen is structureel ontwricht, telt 10 maten waaronder een maat van 4/5 met een 2 + 3 voor de tenoren en een 3 + 2 voor de andere stemmen. De ontsporing komt er, in maat 16, op het einde van de meeste intense smeekbede op de hoogste noten. Onmiddellijk erna is de symbolische veerkracht van de biddende zondaars gebroken en gaat de stemming over naar aanvaarding en berusting. De eerste drie Kyrie-aanroepingen vormen een lijn van stijgende intensiteit, de eerste monotoon piano, de tweede met een crescendo/decrescendo, de derde mezzo forte. In het Christe middendeel richt het koor zich tot Christus, de mens. Het tempo is gejaagder, de aandrang van de smeekbede wordt onstuimig tot het koor zichzelf voorbij loopt, de (quasi) homofonie verbroken wordt en de verschillende stemmen hun roes laten uitdoven elk volgens zijn eigen weg en eindigen in (weliswaar) mooie disharmonie. Daarna gaan de gebeden weer naar de Heer, de intensiteit daalt, de noten verbreden en leiden het koor tot volledige overgave in de slot-pianissimo. Het voorlaatste Kyrie is een exacte kopie van het tweede Kyrie maar schrijft zich in binnen het algehele tot rust komen, terwijl het tweede Kyrie in de groeifase de eerste trekken van extra emotie laat blijken. Zelfde noten, doch verschillend karakter. Dit Kyrie is niet volledig homofoon, er is altijd wel een stem die uit de band springt door iets vroeger of later te vertrekken, of door het Kyrie gepunt te zingen terwijl andere stemmen gelijke noten zingen. Subtiel maar toch prominent. Daardoor is er de mogelijkheid om hier en daar een leidende stem te onderscheiden met begeleiding, eerder dan een verticaal homogene passage. Beide opties zijn mogelijk, kunnen door elkaar gebruikt worden en kunnen het kleurgehalte van de uitvoering nog vergroten.

Oefenen en uitvoeren

Hoe klein het werkje ook is, het biedt tal van uitdagingen, kleine maar ook grotere. Door het trage tempo Lento heeft de toehoorder alle tijd om onzorgvuldigheden te horen. De ademsteun is uiteraard de eerste uitdaging, zodat de 'o' van son op het einde van elke zin nog steeds warme energie uitstraalt in plaats van dode perslucht. Kalmerende ontspanningsoefeningen en rustige ademsteunoefeningen vóór het zingen van dit Kyrie hebben zeker een positief effect. De tekst, hoe gekend ook, vraagt heel wat aandacht. Om nog even door te gaan over de ademstroom, de overgang op de letter 'e' tussen Kyrie en eleison mag de ademstroom niet of niet hoorbaar onderbreken om de legato van de zin ten volle ten ondersteunen. Andere aandachtspunten zijn meer generiek, zoals de afwezigheid van een 'j' tussen de 'Kyri' en '–e', het samen inzetten van de 'K', licht aangeblazen, de plaatsing van de 'y' tussen 'ie' en 'u', de benadering van de 'ei' in eleison, als 'e-i' of als een Griekse èta, wat mijn voorkeur wegdraagt. Maar zelfs met een èta blijft er een mini ie-klankje dat net voor de volgende medeklinker uitgesproken wordt. Aangezien het tempo traag is, is het (eens zo) belangrijk dat de klinkers homogeen klinken. Inzingoefeningen kunnen ook daarop focussen en komen in het algemeen de koorklank ten goede. Wanneer een stem Kyrie zingt in een gepunt ritme laat ik de achtste noot na het puntje licht markeren zodat het zeker niet klinkt als onzorgvuldig gerommel bij de stemmen die gelijke noten zingen. Nauwgezetheid is dus bij alle stemmen vereist om de duidelijkheid te bewaren. Anders, maar gelijkaardig, zal een marcato op het Christe van de bassen in maat 14 ook de duidelijkheid ten goede komen en de kracht van de passage ondersteunen. Aandacht voor het detail is (zoals steeds) noodzakelijk maar uiteindelijk zingt dit Kyrie als één grote zin met hoogtepunt precies in het midden, namelijk in maten 14 en 15 van de 28 maten.

Samengevat

Een pareltje, zoals ik al zei, een pareltje van een gebed, zelfs een pareltje van een stem- en koorvormingsoefening. Andere misdelen zijn verkrijgbaar via de componist.

Deel deze pagina

Reageer op deze partituur

Login of registreer om te kunnen reageren