Paul Schollaert
Biografie
In Stemband #24 september-november 2020 schreef Koen Vits een ode aan Paul Schollaert naar aanleiding van zijn 80ste verjaardag. Hieronder vind je het gros van dat artikel terug.
Er zijn van die figuren die, in je vorming als muzikant, een onuitwisbare indruk nalaten. Soms doen ze dat rechtstreeks, zoals mijn docent koordirectie en compositie, Kurt Bikkembergs, die zowel op technisch als muzikaal vlak mijn praktijk als dirigent onmiskenbaar beïnvloedde. Soms doen ze dat onrechtstreeks, bijvoorbeeld door de muziek die ze componeerden, muziekuitvoeringen die je hoort,... Daar treedt voor mij zonder twijfel Paul Schollaert op de voorgrond.
E.H. Schollaert werd in 1940 geboren in Hasselt. Hij volgde zowel een priester- als muzikantenopleiding. Nog voor hij als muziekpedagoog afstudeerde aan het Lemmensinstituut (nu LUCA School Of Arts, campus Lemmens), kreeg hij de opdracht om het koor van de school te leiden. Voor dit koor zou hij 40 jaar staan, onder andere om de jaarlijkse Bachpassies te dirigeren. Verder doceerde hij er koordirectie, muziekpedagogie en liturgie en werd hij er in 1989 directeur. Dat zou hij blijven tot 2005.
De droge opsomming van jaartallen kan echter onmogelijk uitdrukken welke waarde de man gehad heeft voor de muziekwereld. Om dat te kunnen doen, dissecteer ik de figuur Paul Schollaert even. Zo ontdekken we verschillende rollen die hij opnam, uiteenlopende functies die tóch met elkaar verbonden zijn en niet zonder elkaar kunnen.
Pedagoog
Allereerst was Paul Schollaert pedagoog. Het is de man die mee in de nieuwe muziekpedagogische beweging van bijvoorbeeld Musicerende Jeugd zat. De man die, net als Stan Van Vaerenbergh en Jos Wuytack, de frisse kijk op de muziekpedagogie uit Duitsland overnam en er iets Vlaams van kon maken. Musiceren met kinderen, kinderliedjes schrijven, en zeker ook (en vooral) nieuwe generaties muziekpedagogen opleiden. “In talrijke zangstonden”, zo schreef Lode Dieltiens in tijdschrift Adem (editie november 2010), “toonde hij zich een meester in het bespelen van het publiek: zeer pedagogisch opgebouwd, rake en geestige opmerkingen, inventieve en soms verrassende systematiek met, in een minimum van tijd, een geestdriftig zingende zaal of kerk.” Wanneer Carl Van Eyndhoven in datzelfde tijdschrift schrijft over zijn eerste ervaringen als student aan het Lemmensinstituut, illustreert hij hoe zijn eerste dag aan het instituut begon met een uur koorles onder leiding van Paul Schollaert, met als onderwerp het lied Ik ben van nergens en overal van Vic Nees. Met één blad muziek, niet eens moeilijk te lezen, wist hij een groep nieuwelingen in een uur tijd om te toveren tot “een samen zingende groep die iets ‘schoons’ kon voortbrengen”. Het was de nieuwe lading studenten snel duidelijk geworden dat je met één blad muziek meer kan doen dan wat er gedrukt staat.
Zijn talrijke zangstonden waren steeds zeer pedagogisch opgebouwd, vol rake en geestige opmerkingen, inventieve en soms verrassende systematiek met, in een minimum van tijd, een geestdriftig zingende zaal of kerk.
Dirigent
Hiermee belanden we naadloos bij zijn tweede functie: dirigent. Met het koor van het Lemmensinstituut voerde Schollaert talloze werken uit (bijvoorbeeld de prachtige psalmen van Jules Van Nuffel), maar het bekendst waren wellicht de jaarlijkse Bachconcerten. Die projecten waren van een torenhoog pedagogisch niveau, en lieten de soms wat groene studenten kennis maken met het instuderen en uitvoeren van deze prachtige passies. Schollaert heeft zelf altijd een grote passie voor Bach gehad, maar voerde ook andere schitterende muziek uit: naast de muziek van Jules Van Nuffel, ook die van Reger, Poulenc, De Monte, Vaughan Williams, ... en uiteraard veel koorzettingen van liederen uit Zingt Jubilate. Hij wist als geen ander de aandacht van een grote groep te vangen en alle leden ervan te enthousiasmeren en begeesteren.
Koorcomponist
De derde kant van Paul Schollaert is er een die hij zelf te vaak minimaliseert. Hij noemt zichzelf liefst ‘liedjesschrijver’. Voor het koor van het Lemmensinstituut componeerde Schollaert enkele prachtwerken. Zo vind je in de cd-opname van De XIV Stonden, een passiecantate voor koor en solisten. Het is adembenemend mooie muziek op tekst van Guido Gezelle, een dichter uit wiens werk de componist vaker inspiratie putte. Ook profane muziek schrijft hij meesterlijk, zoals het guitige De averulle en de blomme, enkele jaren geleden nog veelvuldig uitgevoerd door het Nederlands Studenten Kamerkoor (NSK). Schollaert weet keer op keer de zanger én de luisteraar te verrassen met opvallende wendingen, uitgekiende harmonische progressies en een meesterlijke behandeling van de tekst. ‘In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister’ is des te meer waar voor de ‘kleine’ liedjes die Schollaert componeerde. De bundel Zingt Jubilate staat vol pareltjes, die uitblinken door hun prachtige melodie en stemvoering én hun pedagogische karakter. Deze liederen zijn zeer dankbaar materiaal voor samenzang en zangstondes. Hetzelfde geldt voor de liederen die hij sinds 1968 schrijft voor de Hasseltse Virga Jesseommegang. Ook zijn kinderliederen (bijvoorbeeld in de Musicerende Jeugd-uitgaven) zijn prachtig materiaal, al vinden sommigen (onterecht) dat ze gedateerd zijn. De grote sachem heeft gesproken blijft eeuwig een klassieker en een geweldig lied!
Priester
Naast de muziek heeft Schollaert grote liefde voor en in het priesterschap gevonden. Het religieuze aspect is misschien niet echt een aparte kant van de man, maar eerder een leidmotief in zijn werk en dagelijks leven. Voor hem scheen het steeds een manier te zijn om zijn menselijkheid te delen met anderen door een boodschap waar hij oprecht in gelooft, altijd met de grootste nederigheid. Hij componeerde voor zijn priesterwijding niet voor niets een prachtig lied met de bijzonder veelzeggende tekst: “Laat, Heer, mijn leven edel zijn. Laat het een opwaarts streven zijn. Laat het een eeuwig stijgen zijn naar u.” Wie zijn vieringen bijwoonde, herinnert zich nog lang de prachtige teksten, de zinvolle en vaak humoristische boodschappen die hij meegaf. Ook het vele werk dat hij deed voor Zingt Jubilate, de Virga Jessefeesten en het Vlaamse koorleven, stond dikwijls in verband met zijn pastorale roeping.
Humor
Door dit alles blijft de mens Paul Schollaert uiteraard de belangrijkste rode draad. Het is de mens Paul Schollaert die aansluiting vond bij het christelijke geloof om zijn persoonlijke waarden mee uit te dragen, en de muziek om die in alle bescheidenheid te beleven en te verkondigen. Zijn nederigheid, zijn sympathie en hulpvaardigheid komen eruit voort. En zeker niet onbelangrijk: zijn grandioze gevoel voor humor! Via talloze spitsvondige taalgrapjes komt dat gevoel voor humor keer op keer naar boven, niet enkel in tekst maar ook in muziek. Componist Paul Steegmans haalde in Adem (editie november 2010) mooie herinneringen op over hoe Schollaert aan de piano Meneer pastoor die had een koe, opgesmukt met jazzharmonieën, uit volle borst speelde en zong. Tijdens de eerste academische opening van de Hogeschool voor Wetenschap en Kunst sprak hij het welkomstwoord, waarbij hij de naam van de nieuwe hogeschool op muziek zette en zo omzette tot het woord ‘kitkat’, tot algemene hilariteit van de aanwezigen. Toen Michaël Scheck hem over zijn priesteropleiding in Luik vroeg of die wel tweetalig was geweest, antwoordde hij zonder verpinken: “Ja, perfect tweetalig! Frans en Latijn!”
Homo universalis
Al die rollen bekleedt Paul Schollaert. Wellicht vergeet ik er nog vele andere. Het geheel is echter meer dan louter de som van de delen. Om Marc Erkens, oud-departementshoofd van het Lemmens, te citeren: “een innemend grote persoonlijkheid die mensen leiding geeft en bezielt, of ze nu samen zingen of samen werken, en dat altijd in een geest van samenhorigheid en samen zijn.” Als een soort homo universalis wist Paul Schollaert reeds ontelbaar vele generaties muzikanten te inspireren door zijn muziek, zijn muzikantschap, zijn geloof en zijn menselijkheid.
Een innemend grote persoonlijkheid die mensen leiding geeft en bezielt, of ze nu samen zingen of samen werken, en dat altijd in een geest van samenhorigheid en samen zijn.
Deel deze pagina
Schrijf je in op onze nieuwsbrief
4 x per jaar houden we je op de hoogte van repertoirenieuws, info over Vlaamse componisten, nieuwe aanwinsten in onze bib, webshop of vrij te downloaden partituren op Koorklank