Ave Maria

Aan de slag

Bart Verstraeten (°1981) schreef eerder Salve Regina voor Koor&Stem, ook terug te vinden op www.koorklank.be. Met dit Ave Maria voegt hij een eenvoudig vierstemmig a cappella koorwerkje toe. Mooie lijnen die perfect en comfortabel binnen de tessituur van een gemengd koor vallen. Het ontstond op vraag van Peter Ickx die een recent werk nodig had voor het provinciaal koortoernooi. Het werk werd gecreëerd op 12 december 2015 in Antwerpen door Cappella di Albero. Verstraeten studeerde compositie aan het Koninklijk Vlaams Muziekconservatorium Antwerpen bij Luc Van Hove en Wim Henderickx.

De dissonante toer

Met het vierstemmige Ave Maria van Bart Verstraeten brengt de componist ons in contact met mooie, soms speciale, dissonanten. We starten met een sober fa groot akkoord, maar meteen daarna introduceert Verstraeten de dissonantie die gedurende zijn hele compositie stand blijft houden. Het is belangrijk om te weten welke partij nu precies het akkoord verandert en kleurt. Met die kennis in het achterhoofd kunnen we de fragiliteit van het werk laten horen.

Uit de startblokken

Bij het begin van de repetitie zou je kunnen starten met een opwarming die de koorleden tot rust brengt. Start met een éénstemmige en eenvoudige melodie. (bijvoorbeeld fa – sol – fa). Zing dit in een wals-karakter, één noot per maat. (tip: neem meteen het tempo van Ave Maria) Laat de koorleden de ogen sluiten en naar elkaar luisteren voor de nootwissel. Hebben ze hetzelfde metrum? Kunnen ze zich bij de anderen voegen? … Wanneer je de ogen sluit, schakel je één van de zintuigen uit waardoor er meer aandacht naar de andere zintuigen gaat. Het horen en luisteren krijgt meer aandacht en de zangers worden bewust van het samen zingen in koor. Voeg geleidelijk aan de terts toe in de sopraanpartij (la – sib – la). Na enkele klinkers geprobeerd te hebben, mogen de tenoren de dominant zingen (do – do – do). Als laatste laat je de bassen afwijken van het eerste melodietje (fa – mi – fa). Wanneer je de vier lijnen samen hoort, ontstaat op het tweede akkoord een dominant septiemakkoord. Op zich nog niet zo speciaal. Laat de sopranen eens een si hersteld zingen en het geheel klinkt meteen anders.

Ave Maria

Na een opwarming die al enige vorm van dissonantie bevat, kan je vrij snel overschakelen naar het lied. Alle partijen bevinden zich mooi binnen het register van de verschillende stemmen, dus een sobere opwarming volstaat. Het lijkt me een goed idee om de compositie van voor naar achter door te nemen. Er zijn geen exacte herhalingen doorheen de compositie en de opbouw van de compositie laat moeilijk toe om halfweg te starten.

Als je koor kan zichtlezen, kan je maat 1 tot en met maat 16 vierstemmig proberen doorzingen. Op die manier breng je de koorleden meteen in contact met de intentie van het werk. Een andere start is minstens even goed. Begin bijvoorbeeld met elke partij apart te zingen. Let erop dat elke partij, individueel, de juiste noten zingt en vooral ook het juiste ritme. In maat 5 en 6 gaat het metrum even tegen de maatsoort van 3/4 in. Zorg ervoor dat dat toch feilloos en correct wordt uitgevoerd. Later in de compositie komen er immers metrumverschuivingen voor, maar slechts in bepaalde partijen (bijvoorbeeld in maat 26).

Op de partituur staat geen expressie genoteerd. Het werk in een rustige en wiegende emotie zingen lijkt me een mooie optie. Meteen vanaf de start van de repetitie moet je de koorleden erop wijzen dat dit het gekozen idee is voor de compositie. Of ze nu éénstemmig of meerstemmig zingen, het zou meteen in de juiste sfeer moeten zijn. Voor wat volgt kan je op dezelfde manier te werk gaan. Als dirigent kan je er bepaalde trekjes op voorhand uithalen. Zo zit de passage tussen maat 17 en 32 vol kwartnoten. Ze zitten niet in éénzelfde partij, maar toch zou je telkens die korte fragmentjes even wat meer aandacht kunnen geven.

Pas op voor de addertjes onder het gras. Bijvoorbeeld: vanaf maat 17 wanen we ons in een fa groot-toonaard, maar in maat 20 staat er voor de sopranen wel degelijk een si hersteld. Hierop volgt dan een mi mol. Wees als dirigent heel secuur en laat geen foutjes in de partituur sluipen. Vanaf maat 33 raakt Verstraeten een andere stemvoering aan. Hij bouwt de stemmen op van laag naar hoog en hij laat de stemmen elkaar eventjes imiteren. Speel daarop in als dirigent. Helemaal op het einde vind je die aparte inzetten ook terug op het woord ‘Amen’.

Gekend?

Wanneer je het werk hebt doorlopen, is het zeker de moeite waard om het enkele malen van voor tot achter door te zingen. Doe dat echter niet zomáár. Blijf goed luisteren naar het koor en durf tijdens het ‘doorzingen’ toch de zang eventjes stil te leggen voor een opmerking. Misschien is het ook interessant om terug te koppelen naar de opwarming. Laat de woorden vallen en zing het werk op een klinker. Zo moeten de koorleden wat minder aandacht schenken aan het lezen van tekst én noten. Hopelijk luisteren ze naar elkaar en naar het geheel, zoeken ze waar hun stem precies in dat geheel past en maken ze sámen het eindresultaat.

Verstraeten noteert enkele dynamische tekens. Respecteer ze en waak over het feit dat je niet hervalt in het ‘zomaar zingen’. Wanneer de componist voor een aantal maten piano (bijvoorbeeld van maat 54 tot en met maat 67) noteert, is het belangrijk die ook zo lang uit te voeren. Uiteraard mag je als dirigent de vrijheid nemen en sporadisch toch enkele dynamische wijzigingen toevoegen, maar doe dat binnen de aangegeven dynamiek.

Afsluiter

Naargelang de duur van de repetitie kan je na dit werk nog aan een andere compositie werken. Afwisseling is héél belangrijk binnen een repetitie. Persoonlijk zou ik zelfs niet heel dit werk in één repetitie behandelen. Ik zou er minstens twee repetities laten overgaan om het geheel te kennen. Doe dat zeker wanneer er gewerkt wordt met een koor dat niet optimaal kan zichtlezen. Aan het einde van de repetitie, nadat andere koorstukken de revue zijn gepasseerd, kan je het aangeleerde deel even hernemen. Probeer de sfeer van het lied terug op te nemen en zoek naar de juiste samenklanken. De koorleden zullen gegarandeerd met een rustig en aangenaam gevoel naar huis vertrekken!